Ruim 50 mensen uit overheid en maatschappelijke organisaties kwamen op 16 april bijeen in het Nationaal Archief bijeen voor de eerste multistakeholder bijeenkomst georganiseerd door de Maatschappelijke Coalitie over informatie gesproken (MCOIG). De MCOIG voert met ingang van 2025 de herijking van het Actieplan Open Overheid uit. Als onderdeel van deze herijking worden ook deze Multi-Stakeholder bijeenkomsten georganiseerd, waarin dialoog en samenwerking tussen de maatschappij en de overheid op het gebied van open overheid centraalstaan. Tijdens de bijeenkomst werd aandacht geschonken aan het belang van voortdurende dialoog over zowel nationale als internationale ontwikkelingen rondom open overheid. Ook kregen deelnemers een update over de voortgang van de tussentijdse herijking van het Actieplan Open Overheid 2023-2027.

‍

Opening Martijn Bennis: ‘MCOIG als space for on going dialogue’
Martijn Bennis, voorzitter van MCOIG, opende de bijeenkomst. Hij benadrukte het belang van vertrouwen in de overheid, vooral in tijden van crises. Het vertrouwen in de overheid is afgenomen door incidenten zoals het toeslagenschandaal, waarin veel burgers het gevoel hadden dat zij onterecht behandeld werden door de overheid.

Hij gaf enkele voorbeelden van hoe een gebrek aan toegang tot informatie de kwaliteit van leven van burgers aantast. Zoals het voorbeeld van een wijkverpleegkundige die opmerkte  dat zij door het ontbreken van gedeelde informatie over cliënten, zoals medische gegevens, vaak niet de juiste zorg kan bieden. Daarnaast haalde Bennis het voorbeeld van het toeslagenschandaal aangehaald uit het nieuwe boek van Arre Zuurmond, waarin terugvorderingen van toeslagen het vertrouwen in de overheid verder ondermijnen. Een betere uitwisseling van informatie, bijvoorbeeld via voor ingevulde belastingaangiften, had deze problemen  kunnen voorkomen.

‍

Panelgesprek: Carina Paju, Jolein Baidenmann en Erna Ruijer
Na de opening volgde een panelgesprek, gemodereerd door beleidsmedewerker openoverheid internationaal Floortje Fontein, waarin drie experts hun visie deelden over de wereldwijde en Nederlandse stand van zaken van open overheid.

Carina Paju, senior regionaal coördinator van de Open Government Partnership (OGP), benadrukte dat hoewel  wereldwijd steeds meer landen zich aansluiten bij de OGP (nu 70 landen), de situatie van democratieën wereldwijd zorgwekkend is. 72% van de mensen leeft nu in een autocratie, en slechts 12% in een liberale democratie. De afname van vertrouwen in de overheid is een wereldwijd fenomeen, daar ligt een grote uitdaging voor de overheid.

Jolein Baidenmann, manager openbaarheid en plaatsvervangend directeur van het Programma Open Overheid (BZK), deelde haar visie over de rol van Nederland in deze wereldwijde context. Ze benadrukte dat een open overheid niet alleen een internationaal doel is, maar ook in onze nationale context moet worden gegrond. Ze gaf aan dat Nederland zich sterk richt op samenwerking tussen maatschappelijke partners en de overheid, om via innovatieve trajecten om openheid en transparantie te verbeteren.  Verder is het  belangrijk om de resultaten van deze initiatieven ook daadwerkelijk worden vertaal naar beleid wat door de overheid wordt ontwikkeld.

Erna Ruijer, universitair docent aan de Universiteit Utrecht, richtte zich op de wetgeving rondom de vrijheid van informatie en de noodzaak van proactieve transparantie. Ze gaf aan dat er een kloof bestaat tussen de informatie die overheden publiceren en de informatie die burgers daadwerkelijk nodig hebben om  te kunnendeelnemen aan het democratische proces. Ze pleitte voor meer samenwerking tussen overheden en burgers om de bruikbaarheid van de gepubliceerde informatie te vergroten, en voor experimenten die de toegankelijkheid en begrijpelijkheid van deze informatie verbeteren.

‍

Update en advies Actieplan OpenOverheid
Projectleider herijking actieplan Open Overheid bij de MCOIG, Paul Suijkerbuik, lichtte na dit panelgesprek de herijking van het Actieplan Open Overheid2023-2027 toe. Hierbij ligt de focus op het evalueren van lopende actiepunten, het formuleren van advies en het selecteren van nieuwe actiepunten.

Paul deelde tijdens de bijeenkomst enkele vroege inzichten die hij wil meenemen in zijn advies over de herijking van het actieplan. Volgens hem kan het actieplan worden versterkt door nauwere samenwerking met maatschappelijke coalities. Nieuwe actiepunten moeten samenwerking tussenbeleidsdirecties en maatschappelijke organisaties bevorderen. Daarnaast pleitte Paul voor het verkennen van bredere dimensies van open overheid, zoals een openaanpak, overheidscultuur, digitale transparantie, open technologie en een openkennisdemocratie.

‍

Oproep voor nieuwe actiepunten: samenwerking beleidsdirecties enmaatschappelijk middenveld is voorwaarde
Floortje Fontein en Paul Suijkerbuijk sloten af met een oproep aan deaanwezigen om nieuwe actiepunten met een verkorte doorlooptijd, te weten2026 tot en met 30 juni 2027, en een onverminderde focus op impact voor testellen. Samenwerking tussen beleidsdirecties en kennisinstellingen of hetmaatschappelijk middenveld is een voorwaarde. De uitvraag wordt opengesteld op23 juni en loopt tot en met  20 augustus.

‍

Meet & Greet: Overheid en maatschappelijke partners
Tijdens een afsluitende meet & greet is de mogelijkheid geboden aan beleids directies om een aantal van hun beleidsvraagstukken zoals open data en politieke partij financiering voor te leggen aan vertegenwoordigers van kennisinstellingen en uit het maatschappelijk middenveld. Dit heeft in ieder geval geleid tot een aantal vervolggesprekken. Deze beleidsvraagstukken zullen ook breder gepresenteerd worden tijdens de uitvraag.

‍