De overheid beslist dagelijks over duizenden individuele verzoeken: van vergunningen tot uitkeringen en subsidies. Al die besluiten – de zogenoemde beschikkingen – blijven grotendeels buiten beeld. Dat gaat veranderen. De Wet open overheid (Woo) verplicht overheden binnenkort om ook dit type besluiten actief openbaar te maken. Maar waarom wachten tot het moet? Hoogleraar bestuursrecht Johan Wolswinkel (Tilburg Law School) onderzoekt met zijn team hoe overheden nu al transparanter kunnen zijn, en wil laten zien dat openbaarheid niet alleen haalbaar, maar ook nuttig is.
‍

Welk probleem of welke kans willen jullie met dit onderzoek aanpakken?

Er bestaat veel koudwatervrees rond de openbaarmaking van beschikkingen, dus van overheidsbesluiten voor individuele gevallen. Die openbaarmaking zou complex zijn wegens de grote hoeveelheden documenten en de privacygevoelige informatie. Wij willen laten zien hoe openbaarmaking van deze beschikkingen toch (succesvol) vorm kan krijgen.

Wat gaan jullie precies doen?

We gaan allereerst in kaart brengen waartoe openbaarheidswetgeving (zoals de Wet open overheid) eigenlijk verplicht of gaat verplichten als het gaat om de openbaarmaking van beschikkingen. Vervolgens willen wij ten aanzien van die beschikkingen de bestaande openbaarmakingspraktijken van overheden in beeld brengen tegen de achtergrond van de toepasselijke wetgeving.

Wat is het uiteindelijke doel van jullie project?

We willen laten zien hoe openbaarmakingspraktijken zich verhouden tot openbaarheidswetgeving ("law in action": doet men exact wat de wet verlangt of is men ook bereid een stap extra te zetten) en we willen de 'best practices' aanreiken zodat de koudwatervrees voor openbaarmaking enigszins wordt weggenomen.

Hoe gaan jullie het project uitvoeren?  

We brengen eerst de toepasselijke openbaarheidswetgeving in kaart en inventariseren tegelijk aan de hand van de Woo-index vindplaatsen op internet waar beschikkingen worden gepubliceerd. Vervolgens gaan we die beschikkingen verzamelen (hetzij via een Woo-verzoek, hetzij op eigen kracht (handmatig of via 'web scraping')). Daarvoor werken we samen met Centerdata. Tot slot gaan we de verzamelde beschikkingen analyseren in het licht van de eisen die openbaarheidswetgeving stelt. Hiervoor bundelen wij de krachten met Open State (OSF). De resultaten willen wij via een dashboard ontsluiten, zodat de reeds geopenbaarde beschikkingen daadwerkelijk 'in beeld' worden gebracht.

Zijn er al stappen gezet of bijzonderheden in de voorbereiding? 

Momenteel inventariseren we aan de hand van de Woo-index vindplaatsen van beschikkingen onder gemeenten, provincies, waterschappen, ministeries en zelfstandige bestuursorganen. Sommige overheden hebben zeker alstappen gezet t.a.v. de openbaarmaking van beschikkingen (andere nog niet).

Wat hopen jullie te bereiken met dit project?

We willen eventuele koudwatervrees bij overheden rond openbaarmaking van beschikkingen wegnemen en hun 'best practices' aanreiken (naming & faming).

Ook willen we overheden en burgers laten zien wat de informatiewaarde is van geopenbaarde beschikkingen.

Wat zal er op korte of lange termijn veranderen dankzij jullie aanpak?

Ons project kan 'best practices' aanreiken die overheden ter hand kunnen nemen bij de implementatie van de Wet open overheid. Verder moeten beschikkingen eerst in beeld worden gebracht voordat de toegevoegde waarde van openbaarmaking kan worden bestudeerd. Ons project kan overheden ertoe aanzetten beter na te denken over het doel van openbaarmaking van beschikkingen en hoe dat doel te verwezenlijken (want die verwezenlijking begint met de wijze van openbaarmaking).

Waarom past dit project bij de coalitie?

De coalitie zet sterk in op de verbetering van de informatie positie van de burger ten opzichte van de overheid. Juist bij beschikkingen gaat het om de 'individuele' (en kwetsbare) burger ten opzichte van de machtige (en alwetende) overheid. Door beschikkingen openbaar te maken, kan die informatie-asymmetrie (enigszins) worden hersteld.

Waarom heb je juist gekozen om de financieringsaanvraag bij MCOIG te doen?

Wij hebben al een project Case-Inclusive Transparency for a Digital and Open Government' (CITaDOG; www.citadog.nl) binnen Tilburg University lopen over de gevolgen van actieve openbaarmaking van beschikkingen voor het proces van bestuurlijke besluitvorming. Deze financieringsaanvraag stelt ons echter in staat om over de volle breedte van overheidsorganisaties onderzoek te doen naar  openbaarmakingspraktijken inzake beschikkingen. Daarmee is deze aanvraag een belangrijke hefboom voor het creëren van meer bewustwording en impact onder (alle) overheden (in plaats van een beperkt aantal overheden).