Guido Enthoven deelt met ons in dit interview zijn visie over zijn onderzoek: Klem in het systeem. Informatieplichten voor multiprobleem huishoudens. Hij werkt voor het Instituut Maatschappelijke Innovatie als trekker en onderzoeker van dit project.

Het onderzoek laat zien hoe ingewikkeld het sociaal stelsel in Nederland in de praktijk is, juist voor de mensen die dit het hardst nodig hebben. Enthoven en zijn team brengen in kaart welke informatie burgers telkens opnieuw moeten aanleveren bij verschillende instanties en hoe deze verplichtingen elkaar overlappen of soms zelfs tegenwerken. Vanuit deze analyse onderzoekt het project hoe het anders kan: eenvoudiger, mensgerichter en met meer vertrouwen in de burger.

In dit interview vertelt Guido over de aanleiding van het onderzoek, de lessen die tot nu toe zijn geleerd en de mogelijkheden voor proactieve dienstverlening, zonder eindeloze formulieren of angst voor fouten.

‍

Wat was voor jullie de aanleiding om dit voorstel in te dienen?‍

De complexiteit van het sociaal stelsel is enorm. De enige die het geheel van regelingen ervaart is de burger zelf. De mensen met de minste bureaucratische vaardigheden worden geconfronteerd met de grootste administratieve lasten.

Welk probleem of welke kans willen jullie hiermee aanpakken?

De mogelijkheden voor inkomensondersteuning worden regelmatig niet benut, ook niet door de armste groepen. Soms is de oorzaak gelegen in onbekendheid met de mogelijkheid van bijvoorbeeld bijzondere bijstand. Vaker is het ook de complexiteit van het stelsel of de angst voor terugvordering die mensen afschrikken om een aanvraag te doen.

Wat gaan jullie precies doen?

We gaan de informatieplichten per regeling in kaart brengen. Vervolgens gaan we via een pilot kijken of we eenmalig uitgevraagde gegevens kunnen toe leiden naar uiteenlopende instanties als UWV,SVB, Belastingdienst en gemeenten.

Wat is het uiteindelijke doel van jullie project?

We willen dat mensen met zo weinig mogelijk bureaucratisch rompslomp gewoon het geld krijgen waar ze recht op hebben.

Hoe gaan jullie het project uitvoeren?  

Wij willen de focus leggen op mensen die klem zitten in het systeem en er sprake is van multiproblematiek. Regelingen stapelen en interacteren met elkaar (met werk, met uitkering, met toeslagen, met zorg, met wonen, met studeren). Verschillende regelingen hanteren verschillende definities voor dezelfde begrippen (inkomensbegrippen, partnerbegrippen). De definities sluiten vaak niet aan bij de belevingswereld van mensen. Elke regeling kent vele voorwaarden, rechten en plichten. Wanneer mensen als gevolg van de ingewikkelde en wisselende regelingen fouten maken, dragen zij het financiële risico.

Ook gaan wij informatieplichten van cliënten in multiprobleem huishoudens kaart brengen. Analyse aanvraag- en intakeformulieren. In het onderzoek zullen de aanvraagformulieren van regelingen in het sociaal domein zoals WW, WIA, Ziektewet, Wajong, Zorgtoeslag, Huurtoeslag, WMO, bijstand, bijzondere bijstand, andere gemeentelijke regelingen geanalyseerd worden. Daarbij zal worden gekeken welke informatie de cliënt moet leveren en in welke mate dit overlapt met andere regelingen.

Wij zullen interviews afnemen met cliënten en met professionals in de uitvoering. Wij willen in beeld brengen waar mensen écht last van hebben, wat de belangrijkste bottlenecks zijn en welke best practices vaker toegepast kunnen worden. Professionals aan de frontlinie in de uitvoering staan ‘met de voeten in de modder’ en zien waar het mis gaat. Daarnaast wordt een quick scan gedaan naar relevante kennis en onderzoeken op dit gebied.

- Verkenning oplossingen
o Vereenvoudigen aanvraagformulieren;
o Proactieve dienstverlening (automatisch verstrekken aan rechthebbenden);
o Voor ingevulde formulieren (zoals bij belastingaangifte);
o Meervoudig gebruik, ‘ask once, use many’ (zoals bij Kruispuntbank);
o Inzet van AI voor beantwoording aanvraag;
o Andere mogelijkheden…

Zijn er al stappen gezet of bijzonderheden in de voorbereiding? 

Jazeker, de informatieplichten per regeling zijn inmiddels voor een groot deel in kaart gebracht. Daarnaast hebben wij ondertussen veel contacten gelegd met relevante partijen.

Wat hopen jullie te bereiken met dit project?

Hij hopen te laten zien dat automatische verstrekking en proactieve dienstverlening mogelijk is voor mensen.
Wij willen dat er op termijn minder complexe aanvraagprocedures in het sociaal domein komen en zal er meer automatische verstrekking zijn.

‍ 

Waarom past dit project bij de coalitie?

Dit onderzoek raakt direct aan deinformatierelatie tussen kwetsbare burgers en overheden en probeert de positie van burgers hierin te versterken. Dit lijkt heel erg veel op waar de coalitie voor staat, zij streven naar een gelijk­waardige informatie ­relatie tussenburgers en overheid. Dis is ook de reden waarom wij onze financieringsaanvraag bij MCOIG hebben gedaan.

‍

‍